مشاوره خانواده

شبکه‌های اجتماعی نمی‌توانند نقش مشاوره زناشویی را ایفا کنند هرچند این روزها اکثر افراد برای مشکلاتشان به محتوای این شبکه‌ها استناد می‌کنند.

شبکه‌های اجتماعی عاشق ساده‌سازی افراطی روابط زناشویی در قالب برچسب‌هایی مثل خط قرمز (red flag) یا گسلایت (gaslight) هستند. در دنیای واقعی بسیاری از زوجین در سنین مختلف ادامۀ همین برچسب‌ها را در جلسات مشاوره زناشویی حضوری پیگیری می‌کنند. جملۀ «تمامی بار عاطفی رابطه بر دوش من است» یا «همسرم احساسات من را گسلایت می‌کند». از زبان خانم‌های مراجع بیشتر به گوش می‌رسد و البته آقایان هم از آن استفاده می‌کنند. با اینکه میزان خشم و درماندگی زوجین را می‌شود با شنیدن چنین جملاتی متوجه شد اما در حقیقت این عبارات باعث شکل‌گیری فاصله‌ای عمیق بین دنیای زنان و مردان می‌شوند.

ویدیوهای ساخته شده در فضای مجازی به مردم یک خط‌کش برای سنجش روابط می‌دهند. اینکه بفهمیم دیگران نیز ممکن است همان مشکلات ما را در روابط‌شان تجربه کنند به احساسات‌مان اعتبار می‌دهد؛ اما به گفتۀ کارشناسان، برچسب «خط قرمز» زدن به برخی از رفتارهای خاص می‌تواند نتیجۀ معکوس داشته باشد. بسیاری از ویدیوها و محتواهایی که دربارۀ روابط زوجین ساخته می‌شوند، برخی از رفتارها را که ممکن است به طور معمول در روابط دیده شوند، سمی یا آزارگرانه معرفی می‌کنند. هرچند بسیاری از این محتواها می‌توانند به ترک روابط آزارگرانه کمک کنند اما در حال حاضر می‌توان گفت که مقیاس و استانداردهای‌شان بسیار بالاتر از واقعیت و تا حدودی غیر واقع گرایانه است. به علاوه، استفاده از ادبیات شبکه‌های اجتماعی در مورد روابط ممکن است منجر به مکالمه‌های مخرب شود.

شبکه‌های اجتماعی می‌توانند احساس زوجین به رابطه‌شان را تحریف کنند

رسانه‌ها همیشه سعی داشته‌اند که نشانگرهای یک رابطۀ «خوب» را از طریق ستون‌های مشاوره در مجلات و کتاب‌های خودآموز تعریف کنند. در شبکه‌های اجتماعی، هر شخص با یک گوشی هوشمند، صرف‌نظر از تخصصش، می‌تواند مشاوره‌های خوبی بفروشد، بدون اینکه نگران مدارک و اطلاعات لازم برای اثبات ادعاهایش باشد. در سال‌های اخیر، ویدیوهایی که به موضوعاتی مثل باز ذهنی، red flags و گسلایت اشاره داشته‌اند بی رویه رشد کرده‌اند.

الگوریتم‌های شبکه‌های مجازی محتوایی را بیشتر به کاربران خود نشان می‌دهند که کاربر پیش‌تر به محتوایی مشابه آن واکنش نشان داده باشد. اگر نسبت به یک پست در اینستاگرام یا تیک‌تاک دربارۀ همسر خودشیفته، واکنش نشان دهید، فید حساب کاربری شما با کلیپ‌هایی پر می‌شود که از همین زاویه به رابطه نگاه می‌کنند. در اصل فقط پست‌هایی به شما نمایش داده می‌شود که این موضوع را تأیید و پررنگ می‌کنند. بعد از آن سیلابی از محتوا که همگی دربارۀ سواستفاده‌گر بودن همسرتان است به سمت‌تان جاری می‌شود و به مرور شما را متقاعد می‌کند که این واقعیت زندگی شماست؛ چیزی که بدون حجوم چنین محتوایی شاید ممکن نبود در مورد خود و شریک زندگی‌تان تصور کنید.

در چنین شرایطی ما نمی‌توانیم در مقابل هر گونه خطایی از سمت همسر خود احساس همدلی داشته باشیم و در نتیجه بخشش برای‌مان بسیار دشوار می‌شود. اصلاً چطور می‌شود نسبت به شریک زندگی خود احساس شفقت داشته باشیم وقتی زیر سیلابی از محتوایی غرق شده‌ایم که بر آزارگری او و مظلومیت ما مهر تأیید زده است؟

این شیوه ممکن است افراد را به سمت تصمیماتی ببرد که بعداً باعث حسرت‌شان شود: توهین و تحقیر طرفین حین بگومگو، خشونت‌های منفعلانه یا حتی خیانت یا جدایی.

ایزابل مورلی، یک روانشناس بالینی، در این باره می‌گوید: به جایی اینکه همسر خود را در نقش شرور داستان بگذارید، به دفعاتی فکر کنید که خودتان در زندگی مرتکب خطایی شده‌اید. دوست داشتید در آن شرایط با شما چگونه رفتار می‌شد؟ شاید همسر شما نیز به همان رفتار نیاز داشته باشد.

بسیاری از پست‌ها در شبکه‌های اجتماعی نگاه سیاه و سفیدی به روابط زناشویی دارند در حالیکه در واقعیت روابط بسیار پیچیده‌تر از این هستند. به اعتقاد مورلی، آدمهای خوب در روابط خوب ممکن است خیلی ضعیف عمل کنند. حتی شاید رفتارهایی از آنها سر بزند که ما آن را سواستفادۀ احساسی می‌دانیم. اما یک رابطۀ آزارگرانه رابطه‌ایست که در آن چرخه‌ای از رفتارهای آزارگرانه یا الگویی از اینگونه رفتارها به شکل تکراری بارها اتفاق می‌افتد. افراد ممکن است یک رفتار اشتباه را گاهی مرتکب شوند اما این امر آنها را به یک آزارگر تبدیل نمی‌کند؛ واقعیتی که شبکه‌های اجتماعی بیشتر اوقات نادیده می‌گیرند.

به گفتۀ خانم مورلی خیلی مهم است که افراد انتظارشان از روابط زناشویی را مشخص کنند و بپذیرند که ممکن است در طول زندگی دوره‌هایی از ناخرسندی‌ها را تجربه کنند. وقتی در حال جنگید، آگاه باشید که این بهترین حال‌تان نیست، عذرخواهی کنید و به تغییر شرایط در آینده متعهد باشید. همۀ آدم‌ها گاهی رفتارهای به زعم شبکه‌های اجتماعی قرمز، خاکستری یا سبز دارند و علی‌رغم همۀ اینها می‌توانند روابط عالی با همسرانشان داشته باشند. مهم این است که آگاه باشید که قرار نیست یک طرف رابطه کاملاً با توقعات شما جور باشد، تنها قرار است حاضر باشد تا به همراه شما در روند بهبود رابطه، حل مشکلات و رشد مشارکت کند.

بررسی اهمیت تعهد در رابطۀ زناشویی

چطور از محتوای شبکه‌های اجتماعی دربارۀ روابط بهترین نتیجه را بگیریم؟

پست‌های مرتبط با روابط زوجین در رسانه‌های اجتماعی می‌توانند مبنایی برای درک و گفتگوهای سازنده باشند. صحنه‌هایی که در محتوای آنلاین نشان داده می‌شوند، به رسیدن به یک زبان مشترک در بحث‌های مربوط به رابطه کمک می‌کنند. (هرچند بسیاری از متخصصین دربارۀ استفاده از برخی از اصطلاحات باب شده در این فضا مثل گسلایت کردن هشدار می‌دهند و از مراجعان خود می‌خواهند به جای استفاده از این گونه برچسب‌ها، احساسات خود را با دقت توصیف کنند). ونسا مارین یک کارشناس مشاوره زناشویی و سکس تراپیست، می‌گوید: هر چه بیشتر راه‌هایی برای آغاز این نوع گفتگوها داشته باشیم، هر چه بیشتر داده در دسترس باشد، هر چه بیشتر زوجین گفتگوهای بین خود را مشاهده می‌کنند، بهتر است.

پیش از اینکه بحث دربارۀ موضوعی که به تازگی در رسانه‌های اجتماعی دیده‌اید را با همسر خود آغاز کنید، یا پیش از آنکه این نوع کلیپ‌ها را منفعلانه برای او بفرستید، چند لحظه‌ای تأمل کنید که اصلاً چرا فکر می‌کنید این محتوا بازتابی از وضعیت شماست. این محتوا چه احساسی را در شما بیدار کرده است؟ فکر می‌کنید کدام ویژگی رابطۀ شما در این کلیپ برجسته شده است؟

اطمینان حاصل کنید که هر چیزی که می‌خوانید یا تماشا می‌کنید از منبعی قابل اعتماد می‌آید، مانند یک منبع خبری معتبر یا سازمان روانشناسی مورد اعتماد، یک مطالعۀ موردی علمی، یا یک مشاوره زناشویی با مجوز رسمی. اگرچه افرادی که ویدیو یا پادکست تولید می‌کنند به نظر خیلی موجه می‌رسند اما ممکن است کوچک‌ترین دانشی دربارۀ روانشناسی و مشاوره زناشویی نداشته باشند.

بعد از اینکه همۀ این سوالات را از خود پرسیدید، ببینید هنوز هم دوست دارید آن محتوا را با همسر خود به اشتراک بگذارید یا خیر. با این وجود، اگر موضوعی در رابطۀ شما وجود دارد که ترجیح می‌دهید تغییرش دهید شاید بخواهید در موردش با همسر خود صحبت کنید. مسئولیت بر داشتن اولین قدم بر عهدۀ شخصی است که دوست دارد چیزی را در رابطه تغییر دهد. اگر مسئله‌ای باعث آزار شما می‌شود، صحبت کردن در مورد آن با همسرتان به معنی این نیست که بار عاطفی رابطه به تمامی بر دوش شماست، بلکه یعنی شما برای احساس خود ارزش قائلید و از آن دفاع می‌کنید.

اهداف خود را از بحث با همسرتان مشخص کنید

پیش از شروع مکالمه، سه هدفی را که قصد دارید در بحث با همسرتان به آن دست یابید بنویسید. آیا به دنبال تغییری در رفتار او هستید؟ آیا می‌خواهید که از سمت او تأیید شوید؟ آیا می‌خواهید از شما عذرخواهی شود؟ و سپس بحث را از اینجا شروع کنید: «چیزی به ذهنم رسیده که دوست دارم با تو در میان بگذارم. به تازگی ویدیویی دیدم که به نظرم به مسائل ما مربوط می‌شود. دلم می‌خواهد نظر تو را هم بدانم»

اگر همسرتان مایل به تماشای آن نبود برایش توضیح دهید که چرا به نظر خودتان ویدیوی مفیدی بوده. حالا این هر دوی شما هستید که تصمیم می‌گیرید بحث را چطور پیش ببرید: چرا همسرتان تمایلی به تغییر مورد نظر شما ندارد؟ برای درست کردنش چه کاری میتوان انجام داد؟

سعی کنید این مکالمه را با ذهنی باز و پذیرا انجام دهید.

با این وجود اگر فکر می‌کنید صحبت در مورد محتوایی که در شبکه‌های مجازی دیده‌اید با همسرتان احتمال دارد به شما از نظر روانی یا جسمی آسیبی برساند، از یک مشاوره زناشویی یا روان درمانگر کمک بگیرید.

پست مورد نظر را به مشاور زناشویی، روانشناس یا زوج درمانگر خود نشان دهید و با او دربارۀ احساساتی که در ارتباط با آن پست تجربه می‌کنید صحبت کنید.

حرف آخر اینکه

گاهی لازم است یک جوراب کثیف روی زمین، یک جوراب کثیف روی زمین باقی بماند و تبدیل به باز ذهنی و عاطفی نشود.

 والدین کلیدی‌ترین نقش را در پرورش عزت نفس سالم کودکان دارند. عزت نفس سالم زیربنای رفاه اجتماعی، رفتاری و عاطفی کودک را می‌سازد. همچنین عزت نفس مثبت علاوه بر شکل دادن به درک کودکان از خود، مثل یک عامل محافظتی برای سلامت روان عمل می‌کند.

در این یادداشت با روش‌های کوچک و در عین حال تأثیرگذاری آشنا می‌شوید که به والدین کمک می‌کند تصویر مثبت، اعتماد به نفس و انعطاف‌پذیری را در فرزندان خود برای تمام عمر تقویت کنند. این روش‌های روزمره که ریشه در عشق، تشویق و مشارکت مثبت دارند، نقش چشمگیری در بهبود حال کودک دارند. شما می‌توانید با گنجاندن این شیوه‌ها در تربیت فرزندان خود، آن‌ها را با ابزارهای مورد نیاز برای عبور از چالش‌های زندگی توانمند سازید.

عزت نفس سالم چیست؟

عزت نفس در کودکان از طریق درک آن‌ها از خود و توانایی‌هایشان به وجود می‌آید، درکی که از محبت، حمایت و تشویق شخصیت‌های مهم زندگی‌اش مانند والدین و معلمان تأثیر می‌گیرد. بسیار مهم است که عزت نفس سالم را از تکبر یا حق به جانب بودن متمایز کنیم. عزت نفس سالم با ارزش‌هایی مانند همدلی، مهربانی، اخلاق خوب، نیکوکاری و قدردانی همراه است. برای تقویت عزت نفس سالم در کودکان انجام چند کار ضروری است:

همواره عشق بی قید و شرط خود را به آن‌ها ابراز کنید

عشق بی قید و شرط به کودکان احساس امنیت و تعلق می‌دهد. ابراز مداوم عشق، مانند در آغوش گرفتن، سپری کردن لحظات مشترک و تاکیدات کلامی، بنیان روابط سالم کودک را در آینده می‌سازد. این عشق و حمایت مستمر به توسعۀ پیوندهای اجتماعی قوی کمک می‌کند.

همراه آن‌ها بازی کنید و خوش بگذرانید

همراهی با کودکان در بازی، به آن‌ها نشان می‌دهد که ارزشمند هستند. مطالعات نشان می‌دهد که این تعاملات مفرح با کودکان فراتر از مزایای فوری که در خود دارند، با عث می‌شود که شادتر و کمتر مستعد افسردگی و اضطراب باشند. بازی کردن توانایی کودک را در ایجاد پیوندهای اجتماعی افزایش می‌دهد

به کودکان مسئولیت و وظیفه بسپارید

واگذاری مسئولیت‌های متناسب به کودکان، حس هدف و موفقیت را در آن‌ها تقویت می‌کند. تمجید از تلاش‌های آن‌ها، حتی اگر ناقص باشد، باعث ایجاد حس ارزشمندی و رشد عزت نفس می‌شود. علاوه بر این، انجام کارهای خانه به کودکان کمک می‌کند احساس کنند که بر زندگی خود کنترل دارند.

تشویق‌شان کنید که مستقل باشند

کودکانی که فرصت استقلال داشتن را پیدا می‌کنند رشد بهتری دارند. تقویت استقلال به هر شکلی، از سازماندهی تکالیف گرفته تا پرداختن به مسائل با معلمان، باعث ایجاد عزت نفس می‌شود. برخی از والدین کمتر به فرزندان خود اجازه می‌دهند تصمیم بگیرند و احتمالاً اشتباه کنند. به این والدین در اصطلاح «والدین هلیکوپتری» گفته می‌شود. فرزندپروری بیش از اندازه محافظتی یا همان هلیکوپتری، توانایی کودک را برای اتکا به خود از بین می‌برد و بر عزت نفس آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد.

از توهین به کودک خودداری کنید

بسیار ضروری است که وقتی رفتار نادرست یا خطایی از کودک‌مان سر می‌زند آن اشتباه را از هویت او تفکیک کنیم. اگرچه طبیعیست که والدین گاهی عصبانی شوند اما اجتناب از توهین و حفظ احترام در تربیت خیلی مهم است. به کارگیری لحن آرام و دوستانه، مواجه کردن آن‌ها با پیامدهای طبیعی رفتارشان و تمرکز بر ارتباطات سازنده به شکل‌گیری رابطه‌ای مثبت بین والدین و فرزند کمک می‌کند.

ناکامی‌های آن‌ها را به تجربیاتی برای یادگیری تبدیل کنید

فرزند خود را آگاه کنید که اشتباه کردن بخش جدایی‌ناپذیر از انسان بودن است. اگر ناکامی‌ها را فرصت‌هایی برای رشد بینیم، انعطاف‌پذیری در ما بیشتر می‌شود. صبوری و تشویق در مواقع شکست، باعث رشد عزت نفس کودک می‌شود و به او می‌آموزد که بررسی درست شکست‌ها و اشتباهات ضروری است.

استفاده از تکنولوژی را کنترل کنید

متعادل کردن زمان تماشای نمایشگرها با افزودن فعالیت‌های خارج از صفحه نمایش در دنیای آنلاین امروزی حیاتی است. می‌توان همراه کودکان برنامه‌ای را تنظیم کرد که در آن هم فعالیت‌های آنلاین و هم فعالیت‌های فیزیکی مانند پیاده‌روی و بازی گنجانده شود. سپری کردن زمان بیش از اندازه پای گوشی‌های هوشمند، به ویژه اگر در ارتباطات خانواده اختلال ایجاد کند، می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی کودک تأثیر بگذارد.

فرصت خلق کردن و نمایش دستاورد آن را برای کودک‌تان فراهم کنید

تشویق کودکان به نمایش خلاقیت‌های خود در خانه باعث ایجاد حس غرور و موفقیت می‌شود. مشارکت فعالانه در خلق آثار هنری یا پروژه‌های آن‌ها و پرسیدن  افکار و احساسات‌شان در مورد کاری که انجام می‌دهند، نشان‌دهندۀ اهمیت نظرات و تلاش آن‌ها برای شماست.

تعهد، یک قول یا پیمان آزادانه است، که دو نفر را در مسیری از عشق، امید، اعتماد، روابط دوستانه و احترام، کنار هم نگه می‌دارد. اگرچه عبارات ممکن است متفاوت باشند، اما بیشتر قول‌های ازدواج حول این محور است که شریکان همدیگر را دوست بدارند، به یکدیگر محبت بورزند، احترام بگذارند و یکدیگر را حمایت و تقویت کنند. وقتی افراد ازدواج می‌کنند، از من به سوی ما حرکت کرده و از آن پس، اینچنین با جهان ارتباط برقرار می‌کنند. هر جا که می‌روند، هر آن چه که قصد انجام آن را در آینده دارند، حتی آنچه فکر، احساس یا درک می‌کنند، توسط همسرشان بیشتر درک می‌شود و به بیان دیگر تحت تاثیر قرار می‌گیرد. تصمیم گرفتن به تعهد یا ترک ازدواج، یک تصمیم مناقشه‌برانگیز یا سخت است، زیرا به گرو گرفتن چیزهای بسیاری نیاز دارد. هیچ تضمینی برای اینکه یک ازدواج، موفقیت‌آمیز و رابطه‌ای نیرومند باقی بماند، وجود ندارد. در ازدواج هر یک از زوجین نگاهی امیدوارانه به آینده‌ی مبتنی بر عشق و اعتماد، جهت تحقق قول‌هایی که به هم داده بودند، دارند. برای گسترش و تقویت این نگاه امیدوارانه، به احترام متقابل، حمایت هیجانی و توجه به نیازهای یکدیگر احتیاج است.

این تصور که عدم ارضای نیازهای جنسی و عاطفی می‌تواند تعهد زناشویی را خدشه‌دار کند، تصوری غلط است. چه بسا زن و شوهرهایی هستند که نیازهایشان برآورده نشده ولی هرگز خیانت نکرده‌اند. بارها از کسانی که روابط فرازناشویی (خیانت) دارند، شنیده می‌شود که”زن یا شوهرم هیچ کم و کسری ندارد و تنها حوزه‌ای که مشکلی وجود دارد، حوزه‌ی جنسی است”. اگر صرفاً در بحث عدم تعهد، به بحث برآورده نشدن نیازها پرداخته شود، در بیشتر مواقع به فرد این حق داده می‌شود که خیانت کرده و خیانت‌شان کاملا توجیه می‌شود. مکانیزم دفاع روانی توجیه‌سازی در افرادی که خیانت می‌کنند، به‌وفور استفاده می‌شود و این توجیه همیشه از برآورده نشدن نیازها حکایت دارد. ارضای نیازها، تضمین‌کننده‌ی خوشبختی و تعهد زناشویی نیست. مثل این است که کسی بگوید من خیلی خوشبختم چون غذای خوشمزه‌ای می‌خورم، یا رابطه‌ی جنسی خوبی دارم و… . پس تبیین تعهد با ارضای نیازها یک مقوله‌ی غیرعقلانی است. احتمال دارد زن و شوهر بارها دچار تعارض و بحث شوند و نسبت به یکدیگر حتی حس نفرت هم پیدا کنند. یعنی نه تنها گاهاً نیاز آن‌ها ارضا نمی‌شود بلکه تنش هم بین آن‌ها به وجود می‌آید. در این حالت، زوج خیلی راحت برای خود این حق را قائل می‌شوند که با یکی که مهربان‌تر است، ارتباط برقرار کنند تا نیازهای عاطفی‌شان برآورده شود. و ظاهراً هم یک منطق سفسطه‌وار برای خیانت خود دارند؛ چون بد بود، نامهربان بود، درکم نکرد، مشکل جنسی داشت، به خودش نمی‌رسید و… . اینجاست که اکثراً، افرادی که درگیر خیانت و روابط فرازناشویی هستند، مسئولیت آن را نپذیرفته و مسئولیت خیانت و اشتباه خود را به طرف مقابل خود نسبت می‌دهند.

شروع رابطه‌ی زناشویی نیازمند گفتن یک “بله” و هزاران “نه” است. یک بله گفتن به یک موقعیت و “نه” گفتن به همه‌ی بهترهای ممکن و محتمل برای زن و مرد. بهترهای محتمل یعنی ظاهر زیباتر یک فرد، یا فردی که بهتر حرف می‌زند، پولدارتر است، بهتر درک می‌کند، خانواده‌ی بهتری دارد، یا با شخصیت‌تر است و… . هر فردی که در موقعیت، “بله” را نگوید و ازدواج نکند، احتمال دارد با موقعیت‌های خیلی بهتر مواجه شود. پس مفهوم تعهد این است: توانایی گفتن یک بله و هزاران نه که در دلِ این “بله” نهفته است. اگر از دیدگاه وجودگرایان به بحث تعهد نگاه کنیم، تعهد یک انتخاب و پذیرفتن مسئولیت‌های متعاقب آن، با تمام مشکلات احتمالی پیش‌رو است؛ از قبیل تغییر ظاهر همسر، شکست مالی، عدم ارضای نیازها، ناتوان شدن جنسی، بداخلاق شدن طرف مقابل و هر مشکل و متعاقب آن توجیه دیگری. به‌نظرم برای کار روی مسئله‌ی تعهد، ما با جامعه‌ای پر از تفاوت و پر از رنگ که شامل کودک، نوجوان، زن، مرد و بزرگسال است، مواجهیم، جامعه‌ای که هر روز در معرض انواع الگوها ،برنامه‌ها ،تعارض‌ها و مسائل جدید ناگهانی قرار می‌گیرد.

ناگفته نماند که اولین گام در ساختن یک رابطه‌ی زناشویی موفق و متعهد، انتخاب درست است. يکي از ويژگي‌هاي اصلي زوجين متعهد، مسئولیت‌پذیری است و به ميزان پايبندي افراد در مقابل پيمان بسته‌شده اشاره دارد. مسئوليت‌پذيري به عنوان يکي از مفاهيم اصلی تعهد زناشويي مطرح شده است. يکي ديگر از عواملي که در تحکيم و ثبات روابط زناشويي مؤثر است، توجه زوجين به خواسته‌ها و نيازهاي يکديگر است؛ با به کار بردن رفتارهاي مهرورزانه، مثل گوش دادن مؤثر، تشويق، احترام، اعتماد و پذيرش، زوجين ارتباط بهتري با يکديگر برقرار کرده و تشويق مي شوند تا اين رفتارها را ادامه دهند. آن‌ها درمی‌یابند که استفاده از اين روش ها در برقراري ارتباط و ارضاي نيازهاي آن‌ها بسيار مفيد است و براي خود آن‌ها نيز آرامش بسياري به دنبال خواهد داشت.

سودابه علی‌محمدی، دانشجوی دکترای مشاوره، مشاور و روانشناس مرکز دیگرگون