روانشناسی نوجوان

در دوران مدرن، اختلالات خوردن به یکی از مشکلات شایع در میان نوجوانان به ویژه در میان دختران تبدیل شده‌اند. این مسئله می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت جسمی و روانی داشته باشد. به طور کلی، اختلال خوردن شامل انواع مختلفی از روابط ناسالم با غذا و نگرانی‌های مربوط به وزن است. در واقع، یک نفر از هر هفت مرد و یکنفر از هر پنج زن تا سن ۴۰ سالگی یکی از انواع اختلالات خوردن را تجربه می‌کنند و در ۹۵ درصد از موارد این اختلالات پیش از سن ۲۵ سالگی آغاز می‌شوند.

انواع مختلف اختلال خوردن

بی اشتهایی عصبی (آنورکسیا نروزا):

یک اختلال خوردن که ویژگی آن ترس شدید از افزایش وزن است. افراد مبتلا به آنورکسیا نروزا اغلب خود را دارای وزن اضافی می‌بینند، حتی وقتی که به شدت زیر وزن مناسب خود هستند. این اختلال به دو شکل وجود دارد: نوع محدود کننده و نوع پرخوری-پاکسازی. نوع محدود کننده زمانی است که که در آن فرد مقدار غذای خود را به شدت کاهش می‌دهد، و نوع پرخوری-پاکسازی، که فرد علاوه بر محدود کردن غذا، دوره‌های پرخوری دارد و سپس با استفراغ، مصرف ملین‌ها یا ورزش بیش از حد کالری اضافی را از بین می‌برد.

پرخوری عصبی (بولیمیا نروزا):

یک اختلال خوردن است که با دوره‌های پرخوری و سپس پاکسازی همراه است. افراد مبتلا به این اختلال نمی‌توانند میزان غذایی که می‌خورند را کنترل کنند اما تلاش می‌کنند تا کالری‌های اضافی را با استفراغ، مصرف ملین‌ها یا روزه گرفتن از بین ببرند. این افراد نگرانی زیادی درباره وزن و شکل بدن خود دارند.

اختلال پرخوری (بینجینگ):

این اختلال زمانی رخ می‌دهد که فرد در مدت زمان کوتاهی مقدار زیادی غذا می‌خورد بدون اینکه بعداً تلاش کند آن را پاکسازی کند. این اختلال می‌تواند منجر به چاقی و مشکلات مرتبط با آن مانند دیابت نوع ۲ و بیماری‌های قلبی شود.

اختلال خوردن محدود کننده یا اجتنابی:

این اختلال بیشتر در کودکی شایع است. فرد مقدار یا نوع غذایی که می‌خورد را محدود می‌کند، اما نه به دلیل نگرانی از وزن. به عنوان مثال، کسی که دچار بیماری التهابی روده است ممکن است خوردن را با درد و ناراحتی مرتبط بداند و از خوردن اجتناب کند. کودکان با مشکلات حسی ممکن است بو، بافت یا طعم برخی غذاها را بسیار ناخوشایند بیابند و بنابراین از خوردن آن‌ها اجتناب کنند. این اختلال می‌تواند به سوءتغذیه منجر شود.

باورهای اشتباه دربارۀ اختلالات خوردن

وقتی بیشتر مردم به اختلالات خوردن فکر می‌کنند، فردی را تصور می‌کنند که به شدت لاغر است. اما یک فرد با وزن طبیعی یا حتی اضافه وزن نیز ممکن است مبتلا به اختلال خوردن باشد. اختلالات خوردن یک مشکل جدی سلامت روان است که در صورت درمان نشدن می‌تواند خطرات جدی برای سلامت جسمی و روانی ایجاد کند. این اختلالات می‌توانند به بسیاری از بخش‌های بدن آسیب برسانند و حتی در مراحل جدی‌تر منجر به مرگ شوند.

اختلالات خوردن در نوجوانان: آنچه والدین باید بدانند

والدین باید به علائم احتمالی اختلالات خوردن در فرزند یا نوجوان خود توجه داشته باشند، از جمله:

• تغییر در عادات غذایی، زمان و میزان غذا خوردن
• رژیم‌های غذایی بسیار سختگیرانه
• نوسانات وزن غیرمعمول
• اظهار نارضایتی از بدن یا وزن خود
• ورزش بیش از حد معمول
• صرف زمان زیاد در حمام

اختلالات خوردن معمولاً از اضطراب، افسردگی، وسواس نسبت به تصویر بدن و عوامل محیطی یا ژنتیکی ناشی می‌شوند. فرد مبتلا به شکل ارادی و انتخابی آن را انجام نمی‌دهد. درک درست این مسئله به والدین کمک می‌کند که با دید درستی برای کمک به فرزندشان اقدام کنند. اگر نگران هستید، با فرزند خود صحبت کنید و از پزشک، مشاور یا روانشناس کمک بگیرید

حتی اگر اشتباه کرده باشید و فرزندتان به هیچ یک از اختلالات جدی خوردن مبتلا نباشد، صحبت کردن با او در این مورد ممکن است به یک گفتگوی مهم درباره تغذیۀ سالم و تصویر بدنی منجر شود که می‌تواند از ابتلا به اختلال خوردن آینده جلوگیری کند.

اگر درست حدس زده باشید، می‌توانید هرچه زودتر برای مشاوره و درمان حرفه‌ای فرزندتان اقدام کنید.

منابع و مطالعه بیشتر

برای اطلاعات بیشتر در مورد اختلالات خوردن می‌توانید به وب‌سایت سازمان جهانی بهداشت مراجعه کنید.

افرادی که افسردگی را تجربه می‌کنند اغلب کمکی نمی‌خواهند. نوجوان مبتلا به افسردگی نیز از این قاعده مستثنی نیست. حتی ممکن است در صورت پیشنهاد کمک، ناراحت شوند یا رفتار خشونت‌آمیزی از خود نشان دهند. اگر فرزند نوجوان شما برای درمان مقاومت کند، نیاز به همراهی و مشاوره با یک روان درمانگر یا مشاور روان درمانی بیش از پیش اهمیت می‌یابد. همچنین می‌توانیم با یک سری از اقدامات خودمان در یافتن راه‌حل مناسب نقش فعالی بازی کنیم.

در مورد افسردگی بیاموزید

اگر فرزند نوجوان ما مبتلا به افسردگی باشد، خیلی مهم است که آگاهی خود را در مورد این وضعیت افزایش دهیم تا بتوانیم احساسات و شرایطی که آنها تجربه می‌کنند را بهتر درک کنیم. برای آشنایی بهتر با افسردگی در نوجوانان تلاش کنید. افزایش آگاهی هر چه بیشتر باعث می‌شود بهتر بتوانیم در کنترل این شرایط مشارکت داشته باشیم.

خود نوجوانان نیز می‌توانند منبع اطلاعاتی خوبی باشند. برای گوش دادن به احساس و آنچه که تجربه می کنند همیشه در دسترس باشید. فرزند نوجوان خود را تشویق کنید تا در مورد هر چیزی که او را آزار می‌دهد صحبت کند یا اگر در مقام معلم یا مربی نوجوانان هستید حتماً راهی را برای شنیدن فعالانه و مشتاقانۀ آنها باز کنید.

به نوجوان کمک کنید تا افسردگی خود را درک کند

توضیح آنچه در مورد افسردگی شناخته شده است می‌تواند به نوجوان کمک کند تا علائم خود و اهمیت درمان را بهتر درک کند. به اشتراک گذاشتن میزان شایع بودن آن نیز می‌تواند به آنها کمک کند در صورت داشتن این شرایط، احساس تنهایی یا غیرطبیعی بودن نکنند.

اگر نوجوان در درک افسردگی مشکل دارد، مقایسۀ آن با یک بیماری جسمی مانند دیابت یکی از راه‌های کمک به آن‌ها برای درک افسردگی به عنوان یک اختلال در سلامت روان است. این کار کمک می‌کند که آنها بتوانند افسردگی را در چارچوب یک بیماری جسمی بشناسند و نیاز به درمان آن را درک کنند.

مثلاً می‌توانید به آنها بگویید: «افسردگی یک بیماری مربوط به سلامت روانه. مثل آنفولانزا و خیلی بیماری‌های دیگه ممکن باعث احساس خستگی و سردرد بشه؛ روی خلق و احساساتت اثر بذاره و باعث بشه احساس غم، تنهایی، درماندگی، خشم یا ترس را تجربه کنی.»

توضیح دهید که درمان می‌تواند چه نتایج خوبی در پی داشته باشد

اگر نوجوانان بدانند بعد از درمان باید انتظار چه چیزی را داشته باشند احتمال بیشتری دارد که درمان را بپذیرند. ناشناخته‌ها همیشه ترسناک هستند حتی برای بزرگسالان. بنابراین، این که به آنها دربارۀ برنامۀ درمانی‌شان ایده بدهید خیلی می‌تواند مفید باشد.

مثلاً می‌توانید برایشان روند درمان و چیزی که در انتظارشان است را اینطور توضیح دهید:

«مصرف منظم دارو و رفتن به جلسات درمانی کمک می‌کنه احساس بهتری داشته باشی. می‌توانی هر احساسی که تجربه می‌کنی رو خصوصی به درمانگر خودت بگی. داروها ممکنه باعث خستگی یا سرگیجه‌ات بشن اما اینها خیلی زود برطرف میشن. برای همین ماهی یه بار به پزشک مراجعه می‌کنیم تا مطمئن بشیم که داروها دارن به تو کمک می‌کنند.»

به نوجوان خود تا اندازه‌ای اختیار تصمیم‌گیری دهید

اگر نوجوانان در درمان خود اختیار و اراده داشته باشند، ممکن است بیشتر از درمان پیروی کنند. دادن حس کنترل به نوجوانان به رشد آنها کمک می‌کند و به آنها یاد می‌دهد که چگونه تصمیمات درست بگیرند.

البته، اجازه دادن به یک نوجوان برای برنامه‌ریزی روند درمان خود عملی نیست. اما داشتن اختیار برای تصمیم‌های کوچک به آنها کمک می‌کند که احساس کنند کنترل بیشتری بر زندگی خود دارند. برای این مورد مثلاً می‌توانید بگویید:

«روانشناس می‌خواد هر هفته تو رو ببینه. کدوم روز هفته برای تو مناسبه؟ می‌خوای بعد از مدرسه بری پیشش یا اول میای خونه یه چیزی بخوری بعد؟»

همیشه حامی باشید و آنها را برای یافتن روابط حمایت‌گرانه تشویق کنید

افراد در هر سنی به رابطه‌ای پر از حمایت نیاز دارد، اما در سنین نوجوانی اهمیت حمایتگری بیشتر می‌شود و در نوجوان مبتلا به افسردگی اهمیت حمایت دو چندان است. افسردگی قادر است باعث کناره‌گیری نوجوانان از دوستان و خانواده شود و احساس غم، تنهایی و انزوا را در آنها افزایش دهد. ما می‌توانیم با اعلام حمایت و در دسترس بودن خود، همراه با تشویق نوجوان به برقراری ارتباط با دوستان و به اشتراک گذاشتن احساساتشان، حمایتی که آنها نیاز دارند را برایشان تأمین کنیم.

به نوجوان خود بگویید: «من همیشه اینجام تا مورد هر چی که دوست داری با هم صحبت کنیم. با دوستات هم میتونی صحبت کنی. خیلی مهمه که بدونیم کسی هست که میتونیم بهش تکیه کنیم. وقتی از احساساتت صحبت کنی، تحمل لحظه‌های دردناک کمی آسونتر میشه. فکر میکنی کدوم یکی از دوستانت برای درد دل کردن بهترن؟»

با او دربارۀ باورهای عمومی اشتباه، افسانه‌ها و شایعات در مورد مشکلات سلامت روان صحبت کنید

نوجوانان مبتلا به افسردگی ممکن است با باورهای عمومی اشتباه دربارۀ بیماری روانی آشنا باشند یا شنیده باشند که دیگران دربارۀ افرادی که درگیر بیماری‌های مرتبط باسلامت روان هستند چیزهای تحقیرآمیزی می‌گویند. در نظر داشته باشید که با آنها دربارۀ این باورهای اشتباه صحبت کنید تا احساس نکنند که باید از تشخیص افسردگی خجالت بکشند یا آن را پنهان کنند.

به نوجوان یادآوری کنید که ممکن است افراد باورهای غلطی داشته باشند یا به آنها اطلاعات غلط داده شده باشد، اما این دلیلی برای احساس خجالت یا شرم نیست و لازم نیست چیزی را پنهان کنند.

حرف آخر

در کنار تمام این اقدامات برای درمان افسردگی در نوجوانان بهتر است که حتماً مراقب اجرای منظم روتین‌های خوب نوجوان مانند مصرف داروها و خوب غذا خوردن و ورزش کردن باشید. راهبردهای خودیاری سالم را یاد بگیرید و به آنها آموزش دهید و کاری کنید که خانه امن‌ترین و آرام‌ترین جای ممکن برای آنها باشد.

هر موقع در مسیر نیاز به کمک حرفه‌ای داشتید متخصصان مرکز روانشناسی و مشاوره دیگرگون در کنارتان خواهند بود.

راه‌های ارتباطی با دیگرگون

راه‌های تماس با دکتر مهدی علی محمدی